सो के धातु रूप – So Ke Dhatu Roop – संस्कृत व्याकरण
- अरुण कुमार
- 0
- Posted on
So ke dhatu roop: सो का का अर्थ नाश करना अंग्रेजी में to destroy, सो धातु दिवादिगण धातु शब्द होता है। अतः So Dhatu के Dhatu Roop के जैसे ही सभी दिवादिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाए जाते है, संस्कृत व्याकरण के विषय में सो धातु रूप का महत्वपूर्ण होते है।
सो धातु का गण (Conjugation): दिवादिगण चतुर्थ गण – Fourth Conjugation
सो के धातु रूप – परस्मैपदी
सो के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में सो धातु रूप नीचे जारी कर दिए गये हैं।
सो धातु लट् लकार – वर्तमान काल
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | स्यति | स्यतः | स्यन्ति |
| मध्यम पुरुष | स्यसि | स्यथः | स्यथ |
| उत्तम पुरुष | स्यामि | स्यावः | स्यामः |
सो धातु लिट् लकार – Past Perfect Tense
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | ससौ | ससतुः | ससुः |
| मध्यम पुरुष | ससाथ/ससिथ | ससथुः | सस |
| उत्तम पुरुष | ससौ | ससिव | ससिम |
सो धातु लुट् लकार – First Future Tense or Periphrastic
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | साता | सातारौ | सातारः |
| मध्यम पुरुष | सातासि | सातास्थः | सातास्थ |
| उत्तम पुरुष | सातास्मि | सातास्वः | सातास्मः |
सो धातु लृट् लकार – भविष्यत्, Second Future Tense
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | सास्यति | सास्यतः | सास्यन्ति |
| मध्यम पुरुष | सास्यसि | सास्यथः | सास्यथ |
| उत्तम पुरुष | सास्यामि | सास्यावः | सास्यामः |
सो धातु लोट् लकार – अनुज्ञा, Imperative Mood
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | स्यतात्/स्यतु | स्यताम् | स्यन्तु |
| मध्यम पुरुष | स्य/स्यतात् | स्यतम् | स्यत |
| उत्तम पुरुष | स्यानि | स्याव | स्याम |
सो धातु लङ् लकार – भूतकाल, Past Tense
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | अस्यत् | अस्यताम् | अस्यन् |
| मध्यम पुरुष | अस्यः | अस्यतम् | अस्यत |
| उत्तम पुरुष | अस्यम् | अस्याव | अस्याम |
सो धातु विधिलिङ् लकार – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | स्येत् | स्येताम् | स्येयुः |
| मध्यम पुरुष | स्येः | स्येतम् | स्येत |
| उत्तम पुरुष | स्येयम् | स्येव | स्येम |
सो धातु आशीर्लिङ् लकार – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | सेयात् | सेयास्ताम् | सेयासुः |
| मध्यम पुरुष | सेयाः | सेयास्तम् | सेयास्त |
| उत्तम पुरुष | सेयासम् | सेयास्व | सेयास्म |
सो धातु लुङ् लकार – Perfect Tense
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | असासीत्/असात् | असासिष्टाम्/असाताम् | असासिषुः/असुः |
| मध्यम पुरुष | असाः/असासीः | असासिष्टम्/असातम् | असासिष्ट/असात |
| उत्तम पुरुष | असाम्/असासिषम् | असासिष्व/असाव | असाम/असासिष्म |
सो धातु लृङ् लकार – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood
| पुरुष | एकवचन | द्विवचन | बहुवचन |
| प्रथम पुरुष | असास्यत् | असास्यताम् | असास्यन् |
| मध्यम पुरुष | असास्यः | असास्यतम् | असास्यत |
| उत्तम पुरुष | असास्यम् | असास्याव | असास्याम |
Read Also: